PANIMALOS!
“Di ko
madala anang hangyo-hangyo nimo, dong! Bagsak ka sa akong subject. Unsaon ta man na? Wa’ na tay mahimo ana. See you next sem!”
Mao gyud ni
nga linya sa among propesor sa Thermodynamics ang kanunay magbalik-balik sa akong huna-huna bisan sa pipila na
ka tuig nga milabay sukad nga niundang ko ug eskwela sa college. Dili gihapon nako malimtan katong higayona nga maoy
hinungdan nga nausab ang dagan ug ang akong panglantaw sa kinabuhi. “Gradwet na
unta ko run ba”, ang kanunay nakong isulti sa akong kaugalingon uban sa lawom
nga panghupaw kada mahinumduman nako ang akong kaagi. Hinuon, wala man nako gibasol
ang among propesor sa akong kahimtang karon, pero nagpabilin pa gihapon ang
diyotayng pagdumot nga ako lang gihambin sa akong kasin-kasing, ug ang mga gagmayng
hung-hong sa matag kagabhi-on nga nagasulsol kanako sa pagpanimalos sa pag-abot
sa tukmang panahon.
Alas-tres kadto
sa kadlawon sa petsa-10 sa Disyembre, mitimbakuwas ko sa akong higdaanan sa dihang
nadungog nako ang primerong pagtuktuga-ok sa mga manok. Ang mga binuhing manok
man gud sa among silingan ang nagsilbi nako nga alarm clock kay di man gyud sila mopaltos sa pagtuktuga-ok kada
kadlawn. Ang akong asawa ug among duha ka anak nahinanok pa ug tulog niadtong
mga panahona, ug nadungog pa nako ang ilang mga paghagok nga daw susama sa mga
pamilyang adunahan nga walay giproblema kung unsa ang ilang luto-on ug kan-on
sa ilang pagmata. Pero tungod lagi kay palangga nako sila ug isip padre de
pamilya, wala na nako sila gipukaw ug naghinay-hinay nalang ko ug naog sa
silong, dala ang duha ka basket aron
mamalengke sa Bangkerohan.
“Dili man
gyud unta ko maingon ini ba kung gipapasar kong Ma’am!” Nakigistorya ko sa akong kaugalingon samtang naghinay-hinay
ug baktas paingon sa palengke. Siguro tungod sa akong kakapoy ug kalisod sa
pagpangita ug kwarta aron ikabuhi sa pamilya, wala nako nalikayi nga mag-alburoto
ang akong utok sayo pa sa kadlawn kay nahinumduman na pud nako ang hinungdan
kung nganong wala ko nakahuman sa kolehiyo ug ang pagkaminyo nako ug sayo. Akong
gisuwayan ug lingaw akong kaugalingon aron dili mada-ot ang akong adlaw sayo sa
kadlawn busa akong gipaspasan ang akong paglakaw.
Tuod man,
niabot ko sa Bangkerohan sa sulod lang sa 15 minutos ug nidiritso dayon ko sa karnehan
aron mamalit ug mga nigpis nga karne sa baboy nga naay gagmayng tambok, tina-i ug
tiil sa manok, batikulon ug baratohon nga hotdog
aron akong himuong barbeque. Gi-apilan
pud nako ug palit ug tulo ka bugkos nga barbeque
sticks ug tag duha ka pakete nga toyo ug ketchup aron himoong sauce.
Gamay ra nga kantidad sa karne ang akong napalit kay pit-us man ang panudlanan.
Gani, mihangyo pa ko sa tag-iya, “Te, pahangyo-a ko bi, pakapini gamay ang mga
nigpis nga karne kay sa imo bitaw ko pirmi gapalit.” Siguro kay naulaw siya ug
balibad, labi na kay daghan nakadungog, niyango ra pud ang tag-iya ug tuod man,
gipakipinan niya ug balig one-fourth
ang akong gipalit nga karne. Uwaw man unta angkonon pero, o, nagpabaga ko sa akong
nawng aron lang makahangyo. Ang ako lang man gud gi-apas nga naa koy ika-negosyo
bisan gamay aron naa koy ikapaka-on sa akong duha ka anak, labi na gyud sa
akong asawa nga pito na ka bulan buntis sa among ika-tulo nga anak puhon.
Paghuman
nako ug pamalengke, nagdali-dali dayon ko ug baktas pauli (ga baktas ra ko kay
aron maka-save pud kos pamilete sa
sikad), aron akong mapreparar ang mga karne. Wala pa gani ko kapanuktok sa
pultahan, gi-abrihan na kini sa akong asawa kay nakadungog diay siya sa akong
pag-abot kay nipaghot man pud ang iro sa among silingan. “Oy, mata na diay ka, love? Kasayo gud.” Sabay halok sa iyang
aping ug ako pud gitunol niya ang usa ka basket
aron iplastar sa lamisa. Pagdawat niya sa basket,
nangutana siya nako “Pang, nag apil kag palit ug pan ug kape? Gigutom baya ko pero
wala nay bahaw ug sud-an nabilin.” Mura kog natuk-an sa pagkadungog sa iyang
gi-ingon. Ako siyang gitubag, “Hala! Wala ra ba love. Wala na diay tong salin sa atong gi-kaon gabie?” Wala niya
gitubag ang akong panguta ug sa kalit lang nihilak siya ug nagdangoyngoy. “Paita
pud ani oi… kita pay buntis kita pay magutman! Syaro wala gyud ka kabantay nako
gabie na nanungkab ko kay gigutom ko!” Wala nalang ko nitubag aron dili mi magkalalis.Ug
bisan wala pa nauli-an ang kakutas nga akong gibati gikan sa pagbaktas, nagdali-dali
dayon kog balik sa gawas aron mangita ug abri nga bakery nga akong mapalitan ug pan ug maayo nalang gani kay abri na
ang Julies, busa nipalit dayon ko ug balig-20 pesos nga pandesal ug isa ka pakete
nga Kopiko 3 in 1 ug isa pud ka
pakete nga Bear Brand Swak. Ako dayon
gitimpla ug nagdungan mi ug pamainit sa akong asawa nga nagluha pa ang mga
mata.
Sa dihang
nahimasmasan na siya sa iyang kagutom, nihangyo siya nako nga mobalik sa daw siya
ug higda kay medyo sakit iyang tiyan kay murag gipanuhot. Ako siyang
gi-alalayan ug saka sa taas kay nagsugod na man siya ug kaang-kaang ug lakaw. Mibalik
ko sa silong pagkahuman.
Alas-6:30
na kadto sa buntag sa dihang akong gisugdan ug preparar ang mga karne nga akong
pinalit. Gi-una nako ug gutad ang mga gagmay nga karne ug gianam-anam ug tuhog
sa barbeque stick, maayo nalang mabaligya
nako ug tag-6 pesos ang tuhog. Gisunod dayon nako ug preparar ang tina-i ug
tiil sa manok, batikulon ug hotdog. Niabot
pud ug 30 minutos kapin ang akong pagpreparar kay wala man nakatabang akong
asawa kay nagsakit man iyang tiyan. Suma total kung kaluy-an nga mahalin tanan,
akong gi-kwenta nga mohalin pud ni ug balig 600 pesos, ug makaginansya ko ug 250
pesos. “Ah, payts na ni. Kapalit na ko ug bugas ug sud-an ani unya”, maoy akong
pulong sa akong kaugalingon. Gibutang dayon nako sa ref ang mga tinuhog na nga karne samtang sugdan na pud nako ug haling
ang sugbahan kay pagka alas-7, magsugod nag panganaog ang mga estudyante sa boarding house atbang sa among gipuyan
aron mamahaw.
Ug tuod
man, nag anam-anam ug kanaog ang mga estudyante aron mamahaw busa akong
gipaspasan ug sugba ang mga karne ug ako dayon giplastar sa displeyhanan.
Kusog-kusog pud ang akong halin atong adlawa kay timing kaayo nga naay program
sa eskwelahan. Daghang mga estudyante ang sayo nikaon kay lagi kuno bawal sila
ma-late sa program. Absinan kuno sila kung dili sila makapa-regiter sa attendance kutob alas-8:30 sa buntag.
Pag-abot sa
mga 8:15 sa buntag, akong nabantayan nga tulo nalang ka tuhog sa unod ug duha
nalang ka tuhog sa hotdog ang nabilin
sa displeyhanan. Unya timing man nga
medyo gigutom na pud ko, naka desedir ko nga ako nalang ning dal-on sa sulod
kay para among saluhan sa pamahaw. Akong gitawag akong asawa, “Love? Kani nalang atong isud-an ning
nabilin na karne ug hotdog ha?
Palitan lang tikag sinabaw aron naa kay masigop.” Nisugot ang akong asawa sa akong
gi-ingon mao nga ako nang gikuha sa displeyhanan ang mga nabilin nga barbeque.
Sa dihang nitalikod
nako kay ako na untang dal-on sa sulod ang mga nabilin na barbeque, dunay usa ka kustomer nga ni-abot ug nangutana, “Dong, dong,
kana imong gigunitan nga barbeque
baligya pa na? Paliton ko nalang na bi kay akong ipamahaw. Naa man gud mi program run sayo sa eskwelahan. Gutom na
kaayo.” Sa akong pagkadungog sa iyang tingog, nibagting ang akong dalunggan ug
nipaspas ug pitik ang akong dughan ug nibati kog gamay nga kakulba. Wala ko
dritso ni-atubang kay akong gitimbang-timbang kung sakto ba ang naa sa akong
huna-huna. Tuod man, miatubang ko sa kustomer ug miduol nga walay tingog. Ni-usab
siya ug pangutana, “Baligya pa na dong? Please
pahangyo-a ko dong bi kay wa na gyud ko kapamahaw sa balay tungod sa pagdali-dali.
Dong ha?” Sa pagkadungog nako sa iyang ikaduhang paghangyo, daw sa ningitngit ang
akong panan-aw ug ang ako nalang nalitok kay, “Dili na ni baligya Ma’am, kay ako ning ipakaon sa akong mga
anak. Di pud tika pahangyu-on kay tungod nimo, wala ko nakagradwet sa college, kay wa ko nimo gipahangyo atong
imo kong gibagsak sa Thermodynamics!”
